TKANKI ROŚLINNE

Tkanka - zespół komórek o podobnej budowie, wspólnym pochodzeniu, pełniących ściśle określone, właściwe tylko sobie funkcje w organizmie. Mogą być jednorodne lub niejednorodne. 

Tkanki roślinne:

1) TWÓRCZE (merystymatyczne; zdolne do podziałów)

• pierwotne - zarodkowe, wierzchołkowe, wstawowe (interkalarne), kambium wiązkowe (boczne pierwotne)
• wtórne - kambium międzywiązkowe (miazga), fellogen (tkanka korkotwórcza), okolnica (perycykl), kallus (tkanka przyranna), archespor

2) STAŁE ( nie zachodzą podziały komórkowe)

• okrywające - skórka (epiderma, ryzoderma), korek (felem)
• miękiszowe (zachowują zdolność do podziałów) - zasadniczy, spichrzowy, asymilacyjny, powietrzny
• przewodzące - drewno, łyko
• wzmacniające - zwarcica (kolenchyma), twardzica (sklerenchyma)
• wydzielnicze 

***

1. TKANKI TWÓRCZE

• tkanki młode, o charakterze embrionalnym (niewyspecjalizowane i zdolne do podziału tkanki pierwotne/wtórne)
• pierwotne - funkcjonują w roślinie od stadium zarodkowego 
• zarodkowe - budują zarodki roślin
• wierzchołkowe - stożki wzrostu pędu i korzenia
• wstawowe (interkalarne) umiejscowione u podstawy międzywęźli; powodują ich wstawowe wydłużenie 

• wtórne - powstają przez odróżnicowanie się tkanek stałych
• kambium (miazga twórcza) - powoduje przyrost walca osiowego na grubość; warunkuje utworzenie łyka & drewna wtórnego
• fellogen (miazga korkotwórcza) - powoduje powstanie korka i fellodermy i przyrost kory pierwotnej na grubość
• okolnica (perycykl) - w korzeniu daje początek korzeniom bocznym, a w łodydze pędom bocznym
• kallus - tkanka przyranna, powstaje w miejscu zranienia rośliny
• archespor (tkanka zarodnikotwórcza) - powstają z niej ziarna pyłku i woreczki zalążkowe u nasiennych, a u mszaków i paprotników - zarodniki

2. TKANKI STAŁE

• TKANKI OKRYWAJĄCE
• tkanki okrywające pierwotne
• skórka pędu (epiderma)
• pojedyncza warstwa komórek 
• komórki żywe (cienkie ściany z celulozy i duże wakuole)
• komórki ściśle do siebie przylegają - ochrona przed drobnoustrojami, patogenami
• zwykle pozbawione chloroplastów (jedynie u cieniolubnych i wodnych - zwiększanie efektywności fotosyntezy)
• zewnętrzne ściany grubsze, przesycone kutyną (ograniczenie transpiracji, zmniejszenie efektywności fotosyntezy) + może występować dodatkowa kutyna tzw. kutykula
• chroni przed czynnikami zewnętrznymi
• wytwory epidermy:
• aparaty szparkowe (w pędach nadziemnych, na spodniej stronie liści) - uczestniczą w wymianie gazowej i transpiracji (parowanie wody z powierzchni rośliny)
• MECHANIZM DZIAŁANIA oparty na wzroście turgoru w komórkach spowodowanym napływem wody z sąsiednich komórek; akumulacja jonów potasowych w komórkach szparkowych ( wniknięcie większych ilości jonów K+ na zasadzie aktywnego  - ATP - transportu przez kanały jonowe do wnętrza komórek obniża ich potencjał wody/zmniejsza względne stężenie wody). Woda wnika osmotycznie z sąsiednich komórek do komórek szparkowych powodując wzrost turgoru i otwarcie szparki. MECHANIZM ZAMYKANIA: wypływ jonów K+ z komórek szparkowych, zwiększenie ich potencjału wody, wypływ wody z komórek, spadek turgoru i zamknięcie szparki. 
• MECHANIZM DZIAŁANIA - przemiana cukrów. Pod wpływem światła zachodzi fotosynteza (zużycie CO2) --> zmniejszenie ilości kwasu węglowego i wzrost pH --> aktywacja enzymów katalizujących rozpad skrobi na glukozę --> wytworzenie dużej ilości glukozy -->wzrost potencjału osmotycznego komórek szparkowych --> wzrost turgoru --> otwarcie szparki 
• włoski - służą do pobierania wody
• kutnerowe - tworzą gęstą okrywę na powierzchni skórki; zbudowane z martwych komórek; chronią przed nadmierną transpiracją
• mechaniczne - zgrubiałe ściany i martwe komórki, przeszkoda w przemieszczaniu się larw owadów na ich powierzchni
• czepne - haczykowaty kształt, ułatwienie oplatania rośliny wokół podpór/roznoszenie nasion i owoców za pośrednictwem zwierząt
• kolce - sztywne, ostro zakończone, zdrewniałe, nieregularnie rozmieszczone, nie połączone z tkanki przewodzącymi rośliny, łatwe do oderwania, powstają przy udziale skórki i miękiszu =/= CIERNIE - przekształcone pędy, zawsze w węzłach, połączone z tkankami przewodzącymi, trudne do oderwania.
• skórka korzenia (epiblema, ryzoderma)
• pobieranie wody i soli mineralnych z roztworu glebowego
• żywe, ściśle przylegające komórki
• jednolite cienkie ściany bez zgrubień, na powierzchni tylko ślady kutykuli (by nie utrudniać pobierania wody)
• brak aparatów szparkowych
• wytwory ryzodermy - włośniki
• tkanki okrywające wtórne - powstają na skutek działania merystemu wtórnego - felogenu
• korkowica (peryderma)
• u nagonasiennych i dwuliściennych, na powierzchni łodyg i korzeni roślin wieloletnich o typowym przyroście na grubość (wtórnym)
• powstaje po zakończeniu przyrostu łodygi i korzenia na długość
• składa się z trzech rodzajów tkanek:
• felogenu - tkanka twórcza wtórna 
• felemu (korka) - martwe, ściśle przylegające, wypełnione powietrzem komórki; ściany zdrewniałe lub z suberyną (bardziej elastyczne), nieprzepuszczalny dla wody i powietrza, chroni przed utratą wody, urazami mechanicznymi i termicznymi; wymiana gazowa możliwa przez przetchlinki (wytwór felogenu - transpiracja 10%)
• feloderma - warstwa komórek miękiszowych 
• TKANKI MIĘKISZOWE
• z  regularnych, cienkościennych, ściśle przylegających komórek
• ASYMILACYJNY (tzw. chlorenchyma - posiada chloroplasty)
• zróżnicowany (palisadowy, gąbczasty)

                                 

• niezróżnicowany (niezróżnicowany, wieloramienny)
• POWIETRZNY
• niezbędny dla roślin o organach zanurzonych w wodzie lub rosnących na podmokłych/bagiennych terenach.
• wspomaga wymianę gazową - w przestworach i kanałach znajduje się powietrze z gazami oddechowymi
• warunkuje unoszenie się w toni wodnej
• SPICHRZOWY
• w łodydze, korzeniu lub liściu
• z ziarnami skrobi, wodniczkami zapasowymi, leukoplastami
• ZASADNICZY
• wypełnia przestrzenie między innymi tkankami
• nie ma go w liściach
• WODONOŚNY
• głównie w liściach i łodygach - organach, w których gromadzona jest woda
• TKANKI PRZEWODZĄCE
• z niejednorodnych komórek przystosowanych do przewodzenia i komórek towarzyszących
• drewno (ksylem) - w górę rośliny
• rozprowadza po roślinie pobrane z gleby korzeniami wodę i sole mineralne
• z silnie zdrewniałych komórek - funkcja wzmacniająca 
• elementy składowe 
• przewodzące wodę i sole mineralne:
• cewki - nagonasienne i paprotniki. Wydłużone, wrzecionowate, martwe komórki ze zgrubieniami i jamkami (przestrzeń między komórkami bez wtórnej ściany komórkowej - przecieka przez nie woda/plazmodesmy)
• naczynia - okrytonasienne. Z długich rurek (czlony naczyniowe), częściowy lub całkowity zanik ścian poprzecznych, liczne jamki i zgrubienia, martwe.
• elementy pomocnicze:
• włókna drzewne - martwe, funkcja wyłącznie mechaniczna.
• miękisz drzewny - jedyny żywy element drewna, pełni role spichrzowe, zapewnia łączność drewna z innymi tkankami
• łyko (floem) - w górę i dół rośliny
• przewodzi organiczne substancje pokarmowe (produkty asymilacji) z liści do innych organów
• żywe 
• elementy składowe
• rurki sitowe - bezjądrzaste; cienkie i elastyczne ściany; transportują
• węglowodany (sacharoza, czasem inne cukry - nie przewodzą heksoz ani wielocukrowców, skrobi)
• związki azotu (aminokwasy, amidy)
• jony i inne związki nieorganiczne (potas, magnez, fosfor)
• wirusy, środki ochrony roślin
• komórki przyrurkowe (okrytonasienne) lub komórki sitowe (nagonasienne)
• miękisz łykowy - martwy
• włókna łykowe
• TKANKA WYDZIELNICZA
• pojedyncze komórki lub grupy komórek wydzielające w dużych ilościach specjalne produkty przemiany materii. Mają gęstą cytoplazmę, duże jądra, dobrze rozwiniętą siateczkę wewnątrzplazmatyczną i Aparat Golgiego - produkcja związków.
• rodzaje utworów wydzielniczych:
• powierzchniowe - wydzielają substancje do środowiska zewnętrznego
• grupy komórek skórki lub włoski wydzielające
• olejki lotne - funkcja wabiąca
• substancje parzące - funkcja ochronna
• miodniki
• nektar - słodki płyn
• gruczoły wodne (hydatody) - aktywne wydzielanie wody niezależnie od procesu transpiracji
• gruczoły trawienne - u roślin mięsożernych wydzielają enzymy trawiące białko zwierzęce
• wewnętrzne - znajdujące się wewnątrz organów roślinnych; wytwarzają:
• garbniki
• olejki lotne
• śluzy
• gumy
• alkaloidy
• składniki soku mlecznego wydzielanego przez rury mleczne utworzone z komórek mlecznych
• żywice - wydzielane przez komórki żywicorodne do kanałów żywicznych

                                    składowane wewnątrz komórek wydzielniczych lub w specjalnych zbiornikach                                     i kanałach.

• TKANKI WZMACNIAJĄCE
• chronią roślinę przed uszkodzeniami mechanicznymi
• z komórek o zgrubiałych, ściśle przylegających ścianach
• rodzaje tkanek wzmacniających
• kolenchyma (zwarcica)
• żywe, zawierające protoplast komórki otoczone niezdrewniałą, celulozowo-pektynową ścianą komórkową
• rozciągliwa
• komórki mogą zawierać chloroplasty
• w intensywnie rosnących częściach roślin
• zazwyczaj w peryferyjnych częściach łodyg
• wyróżnia się kolenchymę:
• kątową - zgrubienia w ścianach zakładają się w kątach komórek w miejscu styku z innymi komórkami
• płatową - zgrubieniu ulegają ściany równoległe i styczne względem obwodu organu
• sklerenchyma (twardzica)
• martwe, pozbawione protoplastu komórki otoczone mocno zgrubiałymi ścianami ze zdrewniałymi ścianami wtórnymi
• komórki nie mogą zawierać chloroplastów
• w wyrośniętych organach, tworzy skorupy orzechów, łupiny etc.
• zazwyczaj w centralnej części łodyg
• wyróżnia się sklerenchymę w postaci:
• włókien - silnie wydłużone komórki z jamkami w ścianie, mogą tworzyć wiązki, pasma lub pochwy otaczające wewnętrzne części organu
• sklereidów (komórek kamiennych) - różnokształtne, mogą występować pojedynczo na terenie innej tkanki